ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ (γενικά)

Το σύνολο των δραστηριοτήτων που αφορούν το μετασχηματισμό των πρώτων υλών σε αγαθά κατάλληλα για την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών, κατά κύριο λόγο μέσω της χρήσης μηχανικών ή χημικών μέσων και λιγότερο μέσω της άμεσης ανθρώπινης εργασίας. Η βιομηχανία καλύπτει όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας εκτός από το εμπόριο, την αγροτική παραγωγή (γεωργία, κτηνοτροφία) και τη διανομή των εμπορευμάτων. Μαζί με τη βιοτεχνία, τη χειροτεχνία και την οικοτεχνία αποτελούν τον δευτερογενή τομέα της παραγωγής, τη μεταποίηση.

Αν αναζητήσουμε τις ρίζες της βιομηχανίας, θα δούμε ότι πρώτη μορφή της με την έννοια της παραγωγικής οργάνωσης υπήρξε η οικιακή παραγωγή, που παρήγαγε αγαθά για κατανάλωση μέσα στην ίδια την οικογένεια. Η μορφή αυτή της οικιακής παραγωγής συνεχίστηκε για εκατοντάδες χρόνια, ώσπου εμφανίστηκε το σύστημα της "χειροτεχνίας" με τη δημιουργία μικρών μονάδων και εργαστηρίων, έξω από το στενό πλαίσιο της οικογένειας. Στη συνέχεια, οι ανάγκες του πληθυσμού που αυξανόταν συνεχώς, έκαναν απαραίτητη τη χρήση μηχανικών μέσων στην παραγωγική διαδικασία και έτσι εμφανίστηκε το σύστημα της βιοτεχνικής παραγωγής, που κατόρθωσε να επιβιώσει μέχρι σήμερα, παρά την εξέλιξη που έφεραν η τεχνική πρόοδος, η ανάπτυξη των συγκοινωνιών, η αλματώδης αύξηση του πληθυσμού, οι παράγοντες δηλ. που συνετέλεσαν στην εμφάνιση του νέου συστήματος παραγωγής, της βιομηχανικής παραγωγής. Το σύστημα αυτό έχει δικό του χαρακτηριστικά γνωρίσματα, που στα πρώτα στάδια της εμφάνισης της βιομηχανίας ήταν:
α) η εντατική χρησιμοποίηση μηχανικών μέσων,
β) η απασχόληση πολλών εργατών και
γ) η οργάνωση της παραγωγής με ορθολογικό τρόπο.
Σήμερα τα γνωρίσματα αυτά είναι:
α) η μαζική παραγωγή προϊόντων,
β) η προσπάθεια συνεχούς μείωσης του κόστους παραγωγής,
γ) η χρησιμοποίηση εξειδικευμένων εργατών,
δ) η τυποποίηση και αυτοματοποίηση της παραγωγής,
ε) ο προγραμματισμός των διαδικασιών της παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων κ.ά.

Μια διάκριση των επιχειρήσεων είναι σε μικρές, μεσαίες και μεγάλες. Για το χαρακτηρισμό των βιομηχανικών μονάδων ως μικρών, μεσαίων ή μεγάλων, πρέπει να λάβουμε υπόψη πολλούς παράγοντες, όπως είναι η πιστοληπτική ικανότητα της μονάδας, το μέγεθος της αγοράς μέσα στην οποία δρα, οι ανάγκες που ικανοποιεί κ.ά. Επισφαλές κριτήριο αποτελούν ο αριθμός των εργατικών χεριών που χρησιμοποιεί μια βιομηχανία, γιατί υπάρχουν βιομηχανίες εντάσεως εργασίας που απασχολούν πολλούς εργάτες χωρίς να διαθέτουν μεγάλο κεφάλαιο, ενώ άλλες βιομηχανίες απασχολούν λίγους εργάτες και απαιτείται για την παραγωγή βαρύς κεφαλαιουχικός εξοπλισμός, όπως συμβαίνει στις βιομηχανίες εντάσεως κεφαλαίου.

Βασικό πρόβλημα κάθε βιομηχανικής μονάδας είναι ο τόπος όπου θα εγκατασταθεί και τα κριτήρια που αξιολογούν τον τόπο εγκατάστασης καθεμιάς βιομηχανίας είναι πολλά και διαφέρουν συνήθως ανάλογα με τη δομή των εξόδων της επιχείρησης. Τέτοια κριτήρια είναι:
α) το κόστος εργασίας και η δυνατότητα εξεύρεσης εργατικών χεριών, όταν πρόκειται για βιομηχανίες εντάσεως εργασίας,
β) τα έξοδα μεταφοράς, που επιβαρύνουν την τιμή των προϊόντων τόσο περισσότερο, όσο πιο μακριά από την αγορά βρίσκεται η βιομηχανία που τα παράγει,
γ) η ύπαρξη ή όχι βιομηχανικών ζωνών, όπου υπάρχουν τα έργα υποδομής, που είναι απαραίτητα για να ιδρυθεί μια βιομηχανία σε συνάρτηση με διάφορα κίνητρα τα οποία παρέχει το κράτος σε βιομηχανίες, για να τις ενθαρρύνει να εγκατασταθούν σε ορισμένες γεωγραφικές περιοχές κ.ά.

Η βιομηχανία περιλαμβάνει πολλούς κλάδους παραγωγής με διάφορα αντικείμενα δράσης, ενώ η ταξινόμηση των βιομηχανικών μονάδων διαφέρει ανάλογα με τα κριτήρια που χρησιμοποιούμε για την ταξινόμηση αυτή. Εκτός λοιπόν από τη διάκριση ανάλογα με το μέγεθος και το ποσοστό συμμετοχής στο κόστος παραγωγής των εξόδων εργασίας ή κεφαλαίου, διακρίνουμε τις βιομηχανίες:
Α. Ανάλογα με το αντικείμενο δράσης τους σε:
α) εξορυκτικές, αυτές δηλ. που μας δίνουν πρώτες μεταλλευτικές ύλες και καύσιμα και
β) μεταποιητικές, αυτές δηλ. που με την επεξεργασία των πρώτων υλών μας δίνουν προϊόντα για κατανάλωση.
Β. Ανάλογα με τη σημασία των προϊόντων που επεξεργάζονται και τη φύση των εγκαταστάσεων τους τις διακρίνουμε:
α) σε βαριές ή κεφαλαιουχικών αγαθών (μηχανημάτων), και
β) σε ελαφρές ή καταναλωτικών αγαθών.
Γ. Ανάλογα με τη χρησιμοποίηση στην παραγωγική διαδικασία νέων τεχνικών μέσων ή όχι, τις διακρίνουμε:

α) σε παραδοσιακές, που λειτουργούν από παλιά χωρίς βαθιά τεχνολογική αλλαγή και
β) σε σύγχρονες, όπως η πυρηνική βιομηχανία, η ηλεκτρονική κ.λπ. που βαδίζουν πάνω στα αχνάρια της τεχνολογικής προόδου.